Հայկական խմորեղեն և մշակութային ինքնություն

Հայկական խմորեղենն ու քաղցրավենիքը սիրված են իրենց յուրահատուկ համերի և հին ավանդույթների համար։ Դրանք իրենց ուրույն տեղն են զբաղեցնում հայկական մշակույթում՝ հաճախ ծառայելով որպես հյուրընկալության և առատաձեռնության խորհրդանիշ։ Հայկական քաղցրավենիքը միջոց է նաև՝ ծանոթանալու  Հայաստանի անցյալին ու նրա մշակույթին: Անկախ առիթից՝ քաղցրավենիքները միշտ առկա են հայկական սեղաններին։

Հայկական խմորեղենի պատմությունն արտացոլում է մշակութային ազդեցությունների և խոհարարական կրեատիվության միաձուլումը: Մեղրը, ընկույզն ու մրգերը, որոնք առատ են Հայաստանի բերրի հողերում, հայկական քաղցրավենիքի պատրաստման հիմնական բաղադրիչներն են։ Դեռ վաղ ժամանակներից թե՛ պալատներում, թե՛ գյուղական տներում քաղցրավենիքները հատուկ տեղ էին զբաղեցնում՝ խորհրդանշելով հյուրընկալությունն ու միասնությունը հայերի մեջ:  Դրանք նաև մեծ դեր էին խաղում և այժմ էլ  մեծ դեր են խաղում տոնակատարությունների ժամանակ՝ մարմնավորելով հայկական հյուրընկալության ջերմությունն ու առատաձեռնությունը։ Լինի դա հարսանիք, ծննդյան օր, թե կրոնական տոն, հայկական ոչ մի հավաքույթ ամբողջական չէ առանց ավանդական քաղցրավենիքի:

Հայկական փախլավան սիրված է Հայաստանում և մերձավորարևելյան, միջերկրածովյան շատ այլ մշակույթներում: Այս դասական քաղցրավենիքում հայերն իրենց յուրահատուկ փոփոխություններն են արել՝ ավելացնելով համեմունքների և համերի իրենց յուրահատուկ խառնուրդը։

Հալվան, որը հայտնի է իր յուրահատուկ համով և նուրբ քաղցրությամբ, պատրաստվում է ցորենի ալյուրից և շաքարից: Ընկույզներն ու անուշաբույր համեմունքները հաճախ ավելացվում են համն ամբողջացնելու համար: Հալվան պատրաստվում է՝ բոլոր բաղադրիչները միասին եփելով, որպեսզի ստացվի քաղցր մածուկի խտություն:

Գաթա. գաթան հայկական աղանդեր է, որի հիմքում խորիզն է` պատրաստված ալյուրով, շաքարավազով և կարագով: Այն ոչ միայն թխվածք է, այլ նաև ծիսական նշանակություն ունեցող արժեք: Գաթան ընտանիքի միավորման, բարօրրության խորհրդանիշ է: Հայ ընտանիքներում մշտապես թխել ու թխում են ավանդական գաթան, հատկապես տոն օրերին: Այն թխվում է ինչպես կլոր տարբերակով, այնպես էլ հատիկներով:

Նազուկ. արցախյան ծագումով նազուկը շերտավոր խմորեղեն է՝ լցված շաքարի, կարագի և թթվասերի քաղցր խառնուրդով: Նրա պարզ, բայց կախվածություն առաջացնող համը նրան դարձրել է սիրված հատուկ առիթների և տոների ժամանակ:

Մինչ հայկական ավանդական քաղցրավենիքները հատուկ տեղ են զբաղեցնում հայերի սրտերում, խոհարարական ոլորտը շարունակում է զարգանալ ժամանակակից նորարարություններով: Վերջին տարիներին ավանդական բաղադրատոմսերի նկատմամբ հետաքրքրությունը վերածնվում է, երբ շատ խոհարարներ նոր շունչ են հաղորդում արդեն բոլորիս հայտնի քաղցրավենիքներին։ 

Սա հիանալի տարբերակ է պահպանելու խոհարակական ժառանգությունը՝ միևնույն ժամանակ հաղորդելով դրան նոր երանգներ և համեր։